Laten we beginnen een duizelingwekkend cijfer: in 2019 telde Nederland vijf miljoen mantelzorgers oftewel 1 op de 3 Nederlanders van 16 jaar of ouder. Ongekend veel. Hoe kan het dan dat hierover zo weinig gesproken wordt? Omdat veel mantelzorgers zichzelf niet het etiket ‘mantelzorger’ opplakken. Zorgen voor iemand die je lief hebt, dat doe je toch gewoon? Juist in dat woordje ‘gewoon’ zit de crux.
Mantelzorgen is allesbehalve gewoon. Dάt is de stellige overtuiging van Judith Mertens, die sinds dit jaar aan het hoofd staat van Steunpunt Mantelzorg Zuid in Maastricht. In 2021 werd het 25-jarig bestaan gevierd en sinds 1 januari 2022 is de organisatie een zelfstandig onderdeel van Envida. De voormalig directeur wijkzorg van Envida spreekt uit ervaring als ze zegt dat mantelzorgers een cruciale rol vervullen in de zorg. ‘Vooral in de zorg die plaatsvindt in de thuissituatie. Ze zijn onmisbaar.’
INFORMELE ZORG
Mantelzorg is hulp aan een hulpbehoevende door iemand uit de directe sociale omgeving. Dat kan een partner zijn, een kind, een ouder, maar ook een familielid of buurvrouw of - man. De zorg door een mantelzorger geldt als informele zorg, de zorg door een professional (verzorgende, verpleegkundige, huisarts, social worker) als formele zorg. ‘Het belangrijkste thema voor de komende jaren is samenwerking op basis van gelijkwaardigheid tussen de formele en informele zorg’, vertelt Judith Mertens. ‘Een goed samenspel tussen professional en mantelzorger, want we kunnen niet zonder elkaar.’
VRIJWILLIGERS
Juist omdat de rol van mantelzorgers zo belangrijk is, is het zaak om ervoor te zorgen dat zij niet overbelast raken en geholpen kunnen worden waar nodig. Judith: ‘Steunpunt Mantelzorg Zuid informeert, adviseert en begeleidt mantelzorgers. Ook zetten wij bekwame en betrokken vrijwilligers in om de mantelzorger tijdelijk te ontlasten of om iemand te ondersteunen die een tekort aan mantelzorg ondervindt.' Daarbij is het een hele opgave om voldoende vrijwilligers te vinden. ‘Het gaat naast aantallen ook en vooral om de juiste match. Tussen de mantelzorger en de mantelzorgvrijwilliger moet er een goede klik zijn.’ Het Steunpunt ontvangt geld van de gemeente. Vanuit de WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning, red.) is de gemeente verantwoordelijk voor een goede ondersteuning van mantelzorgers. Het Steunpunt Mantelzorg Zuid is verbonden aan de gemeenten Maastricht, Meerssen, Valkenburg aan de Geul en Stein.
IEDEREEN KRIJGT ERMEE TE MAKEN
‘Mantelzorg komt op je pad, het overkomt je’, zeggen mantelzorgconsulenten Tanja Goessen en Lilian Frusch ‘Iedereen krijgt er vroeg of laat mee te maken: je bent mantelzorger, je wordt mantelzorger of je hebt in de toekomst hulp van een mantelzorger nodig. Sommige mantelzorgers zorgen een paar uurtjes per week voor iemand, anderen tot wel 24 uur per etmaal en/of alles wat daartussen in zit.’
POSITIE MANTELZORGER VERSTERKEN
Tanja en Lilian geven voorlichting, ondersteuning en advies aan mantelzorgers. Tevens regelen ze bepaalde voorzieningen zoals respijtzorg. 'Daarvan is sprake als iemand de zorg even overneemt van de mantelzorger. Bijvoorbeeld als die op vakantie gaat, of als de belasting te zwaar is. Soms is structurele vervangende zorg noodzakelijk; de mantelzorger heeft dan bijvoorbeeld één of twee dagen per week geen zorgtaken omdat degene voor wie hij/zij zorgt bijvoorbeeld naar een dagopvang gaat. Daarnaast zetten zij ons in om de positie van mantelzorgers te versterken.’
GEEN INDICATIE NODIG
Het Steunpunt heeft ook een zogeheten mantelzorgmakelaar in dienst. ‘Dat is onze collega Sonja Stevens. Zij weet ontzettend veel van alle regelgeving waar een mantelzorger mee te maken krijgt.' Tanja: ‘soms weten ook wij niet precies hoe het zit, maar dan kunnen we altijd terugvallen op Sonja.’ Over hun eigen rol als mantelzorgconsulent zegt Lilian: ‘In de wijk of het dorp zijn wij als mantelzorgconsulenten de verbindende factor tussen de zorgvrager en mantelzorger. We zijn gemakkelijk benaderbaar. Er is geen indicatie van de huisarts nodig. Mensen kunnen ons gewoon bellen of aanspreken. De dienstverlening van het steunpunt mantelzorg is gratis.’ DE MANTELZORGER STAAT ER NIET ALLEEN VOOR Judith vindt het belangrijk dat de mantelzorger weet dat hij er niet alleen voor staat. ‘Er is voor ons nog wat werk aan de winkel om meer bekendheid te krijgen over wat we doen en voor wie we dat doen. Vooral bij de mantelzorgers zelf. Professionals weten ons inmiddels goed te vinden. Ook zien we dat zorgverleners de samenwerking met ons opzoeken. Dat is een gunstige ontwikkeling.’
WERK EN MANTELZORGEN
Ook heeft het Steunpunt Mantelzorg Zuid extra aandacht voor de combinatie werken en mantelzorgen. Judith: ‘Een betaalde baan, het zorgen voor een naaste én tijd voor jezelf vinden vraagt elke dag opnieuw een flinke dosis energie en organisatietalent. Niet iedereen kan dat (blijven) opbrengen. Heel wat werkende mantelzorgers voelen zich zwaar belast of zelfs overbelast. Dat kan tot uitval leiden, thuis en op het werk. Vanuit het Steunpunt Mantelzorg helpen wij werkgevers om de werkende mantelzorger te ontlasten. Samen stippelen we een plan van aanpak uit. Het begint overigens bij bewustwording. Lang niet alle werkgevers zullen weten dat een deel van hun werknemers ook mantelzorger is en dat het steunpunt kan helpen om uitval te voorkomen. We streven ernaar dat het op de agenda komt te staan, dat er aandacht voor is.’
ALZHEIMERCAFÉ
Zoals eerder gezegd vormen de mantelzorgconsulenten de verbindende factor in de wijk. Lilian: ‘Met laagdrempelige activiteiten laten we zien wat we kunnen betekenen. Een voorbeeld hiervan is het Alzheimercafé. Hier organiseren wij samen met onze netwerkpartners themabijeenkomsten, zoals omgaan met dementie. Verder verzorgen wij regelmatig trainingen. Allemaal initiatieven om de mantelzorger zo maximaal mogelijk te ondersteunen. Ook het contact met lotgenoten is heel belangrijk. Mantelzorgers kunnen ervaringen uitwisselen en van elkaar leren.’
ENKELE CIJFERS
