Marie-Lou behoort tot de eerste lichting aandachtfunctionarissen palliatieve zorg die vier jaar geleden binnen Envida met dit thema aan de slag gingen. Inmiddels heeft Envida er 40 die in het woonzorgcentrum of in de wijk het gesprek met de bewoner of de cliënt aangaan over wat zij belangrijk vinden in die laatste levensfase. “Het is een onderwerp dat mij altijd geïnteresseerd heeft. Op je geboorte heb je geen invloed, maar op de manier waarop je afscheid neemt van het leven wel. Je kunt het maar een keer doen en dat moet je dan ook goed doen. Wij zorgmedewerkers kunnen daarin ondersteunen.”
Palliatieve zorg begint wanneer duidelijk is dat iemand niet meer beter kan worden. Die fase kan maanden of zelfs nog jaren duren, in tegenstelling tot terminale zorg; dat is het laatste stukje palliatieve zorg voor het overlijden.
Kwaliteitsgroep palliatieve zorg locatie Appelgaard
Marie-Lou werkte eerder als wijkverpleegkundige. “In de thuissituatie maak je heel bewust en intens mee hoe mensen de regie over hun eigen leven loslaten. Toen ik in woonzorgcentrum Appelgaard ging werken, wilde ik extra aandacht aan palliatieve zorg besteden. Na aansluiting bij de vakgroep palliatieve zorg heb ik een groep van geïnteresseerden gevormd, omdat ik het niet alleen wilde en kon doen. Nu hebben we binnen de Appelgaard op elke afdeling aandachtsvelders palliatieve zorg. Dit zijn collega’s die het onderwerp interessant vinden en die net als ikzelf het vlammetje voelen branden om hier extra aandacht aan te besteden. Zorgmedewerkers staan meer dan ik elke dag aan het bed, daarom is het belangrijk dat we het samen doen.”
De goede vragen stellen
Palliatieve zorg gaat 24 uur door en is verweven met de dagelijkse zorg. Dat begint bij het aangaan van het gesprek over de laatste levensfase wanneer een bewoner bij ons komt wonen en gaat verder. We blijven ook onszelf vragen stellen. Wat is dat nou afscheid? Wanneer begint het? Hebben we de juiste gesprekken gevoerd, heeft de bewoner alles kunnen aangeven wat hij op dat moment belangrijk vindt?”
Het bewust benoemen van die palliatieve fase is belangrijk voor bewoner en familie, aldus Marie-Lou. “Hebben we alles ingericht om de bewoner hierin te begeleiden? Is het voor de bewoner zelf duidelijk wat hij wil? Heeft hij erover nagedacht? Dat wordt ook besproken met de familie en naasten en in het multidisciplinair overleg met de specialist ouderenzorg. En wanneer een bewoner dan de keuze gemaakt heeft dat het goed zo is en afziet van verdere behandelingen of operaties, dan krijgt hij de zorg op maat die op dat moment nodig is.”
Van elkaar leren
“We kijken wat op de ene afdeling goed loopt en hoe we die ervaring kunnen gebruiken voor een andere afdeling met een andere doelgroep. Op die manier proberen we van elkaar te leren en dat werkt heel goed. We merken dat palliatieve zorg heel intiem en klein kan zijn, maar tegelijk ook groot. Het werkt goed wanneer medewerkers gericht met concrete onderwerpen aan de slag kunnen gaan. Zo hebben ze zelf een waakmand ontwikkeld, met spulletjes die in deze fase prettig zijn, bijvoorbeeld met een warme fleecedeken, een puzzelboekje voor de familie of een diffuser met fijne geuren. Op een andere afdeling is dat idee weer doorontwikkeld naar een reiskoffertje voor de laatste reis.”
Elke afdeling kan zelf op een eigen manier met een onderwerp (opdracht) aan de slag gaan. “Zo heeft een andere medewerker een palliatieve hulpdoos ontwikkeld met extra gaasjes, iets om de handen in te smeren, een gel om de mond vochtig te houden. Weer een andere groep heeft een mooi herdenkingstafeltje gemaakt om de overleden bewoner te herdenken. Naast Allerzielen op 2 november, de dag waarop katholieken hun overledenen herdenken, is er ook een herdenkingsavond voor de familie ontwikkeld; ook dat hoort bij de nazorg van palliatieve zorg.”
In gesprek blijven
Je hebt iedereen nodig om palliatieve zorg onder de aandacht te houden, benadrukt Marie-Lou. “Ik hoop dat de bewustwording over palliatieve zorg zicht uitbreidt als een olievlek, naar andere collega’s, andere vakgroepen, eigenlijk naar iedereen. Het helpt echt om op tijd stil te staan bij het einde van het leven. Wat wil iemand nog doen, welke rituelen zijn belangrijk, wat kunnen wij daarin betekenen? Zodat we samen kunnen zorgen voor een goede afronding van het leven.’
